top of page

Orgaanfuncties / fysiologie in de Chinese Geneeskunde

De Chinese geneeskunde kent een andere fysiologie dan diegene die wij hebben leren kennen uit de Westerse geneeskunde. Logisch ook, als je bedenkt dat de Chinese geneeskunde een gedocumenteerde geschiedenis van meer dan 2200 jaar heeft (en waarschijnlijk al veel vroeger was ontstaan!)

De Chinese geneeskunde ontstond toen de Taoïstische filosofie zijn opmars maakte in het Oude China. Taoïsme onderzoekt en beschrijft de relatie tussen Mens en Natuur. Taoïsme is een empirische filosofie. Enkele duizenden jaren geleden observeerden de Oude Chinezen, met weinig comfort en middelen, de Natuur en haar effecten op de Mens, met niets anders dan een kalme geest. Hieruit ontstond de dualistische theorie van Yin en Yang, die alhoewel ze een eenheid vormen, steeds complementair en tegenovergesteld zijn - ze vormen een dynamisch en relatief evenwicht. 

In de Chinese orgaanfuncties zien we deze theorie terugkomen in de koppeling van Yinne (Zang) en Yange (Fu) organen:

Lever – Galblaas / Hart – Dunne Darm / Milt – Maag / Long –Dikke Darm / Nier – Blaas. 

De naturalistische filosofie van het Taoïsme produceerde ook de theorie van de Vijf Elementen :

Hout  Vuur  Aarde  Metaal  Water

Of, in de context van de Chinese (Yinne) Organen:

Lever  Hart  Milt  Long  Nier

Ieder Zang-orgaan heeft zowel Yinne als Yange eigenschappen.

Laten we nu even de Chinese Orgaanfuncties zelf bespreken. Omdat in de Chinese geneeskunde de Nieren de meest fundamentele organen zijn , beginnen we met de Nieren.

De Chinese Nierfuncties

De Chinese Nierfuncties zijn:

  • De Nieren slaan de Jing, de Essentie op. Deze meest verfijnde essentie van het lichaam, de ultieme yin wordt opgeslagen door de Nieren. Deze Jing wordt in verband gebracht met de ontwikkeling, groei, seksualiteit en reproductie (sperma bij de mannen, en eicellen bij de vrouwen), maar dient ook als ultieme bouwsteen van iedere cel in het lichaam. Zo zien we dat bij verlies van Jing niet enkel sub- of infertiliteit optreedt, maar ook vroegtijdige veroudering.
  • De Nieren herbergen de Zhi, de wilskracht, het doorzettingsvermogen en de basisintelligentie. Zwakke wilskracht en concentratie zijn dikwijls een indicatie van zwakke Nieren.
  • De Nieren controleren het water. De Nieren spelen een rol in de finale uitzuivering van heldere en troebele vloeistoffen in het lichaam. 
  • De Nieren controleren de botten en produceren Merg, en manifesteren zich in het hoofdhaar. Bij verzwakking van de Nieren – als we ouder worden verliezen we steeds meer Jing en gaan we dus effectief verouderen – worden de botten zwakker (osteoporose, osteopenie en artrose). De hersenen en het centraal zenuwstelsel worden gezien als uitlopers van het Merg. Bij het ouder worden of bij verlies van Jing kunnen er ook concentratiestoornissen en geheugenverlies optreden, en andere neurologische dysfuncties.

De Nieren grijpen de Qi. Dit refereert naar een functie die de Nieren hebben bij de ademhaling: als de Nieren te zwak zijn (zoals dikwijls bij chronische astma) zal de adem niet tot in de buik geraken en blijft de ademhaling dus oppervlakkig – geen buikademhaling maar topademhaling.

  • De Nieren zijn verbonden met de Blaas via hun Yin-Yang connectie. 
  • De Nieren openen in de oren, en in de twee onderste openingen (genitaliën en anus). Opnieuw zien we dat bij het ouder worden en verlies van Nier Jing, ook deze functie, zijnde het gehoor, minder wordt. Als we ouder worden, worden we een beetje doof… Ook kunnen we progressief controle beginnen verliezen over de onderste twee openingen, en incontinent worden. Emoties, zoals angst en shock, die in de Chinese geneeskunde resoneren met de Nieren, gaan dikwijls leiden tot een verlies van Nierfunctie (“in je broek plassen van angst”).
  • Het originele Vuur (Ming Men) wordt opgeslagen tussen de Nieren. Ming Men heeft te maken met je algemene drive en libido, maar ook met die energie die je nodig hebt om je levensdoel te kunnen volbrengen. Bij mensen die niet meer op het juiste spoor van hun leven zitten, zoals bij burn-out, zien we dikwijls Ming Men-dysfuncties (verminderde drive en libido, maar ook verlies van andere Nierfuncties).

De Chinese Leverfuncties

De Nieren controleren de reserves van Yin en Yang in ons lichaam. Nier Yin en Yang zijn de basis van alle Yin en Yang in het lichaam, zo ook van Lever Yin en Yang. Daarnaast heeft de Lever ook een nauwe relatie met Bloed:

  • De Lever slaat het Bloed op. Tijdens beweging pompt het hart het Bloed door het ganse lichaam, in rust gaat het bloed normaliter terug naar de Lever. Emoties, zoals kwaadheid en frustratie, die in de Chinese geneeskunde resoneren met de Lever, gaan dikwijls leiden tot een verhoogde circulatie van Bloed, met bijvoorbeeld een rood aangelopen gezicht en/of hoofdpijn. 
  • De Lever zorgt voor het doen stromen en draineren van de Qi. Het is dankzij een goede werking van de Lever dat onze vitaliteit onbelemmerd kan stromen. Als er sprake is van Lever Qi stagnatie dan stroomt de vitaliteit niet meer vrijuit en blijft die steken – soms letterlijk! Hierdoor gaan we zuchten, puffen en blazen en gaan we onze nek en schouders bewegen om dat vervelende, stekende gevoel van blokkage weg te krijgen.
  • De Lever herbergt de Hun. De Hun is het etherische gedeelte van onze ziel. De Hun keert terug naar zijn oorsprong als we sterven, en het is dankzij de Hun dat we kunnen dromen, plannen en creatief zijn. Het corporele deel van de ziel, de Po, dat op Aarde blijft wanneer we sterven, resoneert met de Longen.
  • De Lever is de bron van de prenatale Qi voor de vrouwen. Mannen resoneren meer met Yang en Qi, vrouwen meer met Bloed en Yin. Lever Bloed speelt een belangrijke rol in de menstruatie (en het vlotte verloop daarvan). Indien Bloed en Yin kwantitatief afnemen, rond de leeftijd van zeven maal zeven, stopt het lichaam met menstrueren en wordt zo het verlies van menstrueel Bloed (Tian Gui) stopgezet. Daarom dat menopauze ook een positief potentieel kan hebben. 
  • De Lever controleert de pezen en manifesteert zich in de nagels. Algemene stijfheid van de spieren, en zwakke, broze nagels zijn dikwijls een gevolg van Leverdysfunctie(s).
  • De Lever opent in de ogen. Om te kunnen zien hebben de ogen Bloed nodig, dat ze ontvangen van de Lever. Zo gaan we sommige oogklachten behandelen door Lever Bloed en Yin te versterken. Nachtblindheid en diplopie (dubbelzicht) refereren dikwijls naar een probleem met het Lever Bloed.
  • De Lever zorgt voor een goede planning en strategie, de Galblaas is verantwoordelijk voor het nemen van beslissingen. Zo zien we in de praktijk heel dikwijls dat perfectionisme en zijn excessief plannen en creëren van (nutteloze) strategieën correleren met andere elementen van Leverdysfunctie, zoals gespannen spieren, zuchten, en bij vrouwen ook PMS en dysmenorrhea.

Een Levertype gaan we karikaturaal benoemen als een drukke, gestresseerde, gespannen persoon, vaak extravert, die al puffend en blazend zijn dag doorkomt, met een hoofd dat nooit rustig is en maar blijft scenario’s uitwerken, die dikwijls tot enkel maar meer spanning leiden.

De Chinese Hartfuncties

Het Hart heeft in de Chinese geneeskunde veel te maken met het Bewustzijn, de Geest of, in het Chinees, de Shen. Dit zijn de Hartfuncties:

  • Het Hart herbergt de Shen. De Shen is een complex begrip, dat je zou kunnen vertalen als Geest of bewustzijn, maar is ook datgene wat transformatie mogelijk maakt, en datgene wat je uitdrukt in je ogen, gelaat, bewegingen,… Kinderen hebben een sterke Shen, en dat zie je aan de glinsteringen in hun ogen en de glans van hun huid en haar – allemaal tekenen van een sterke Shen. Contrasteer dit met tekens van een zwakke Shen – doffe ogen, vale huidskleur, droog en dof haar (zoals je vaak ziet bij mensen met een depressie). Mentale processen, maar ook alle emoties worden gereguleerd door de Shen. Wanneer de Shen verzwakt door langdurige negatieve emoties, zie je dat de concentratie verzwakt, de geest nooit meer rustig kan zijn met alle gevolgen vandien. Het Hart regeert daarnaast ook nog over alle zielsfuncties en wordt daarom ook de Keizer van alle Organen genoemd. Alle ziektes ontstaan in het Hart, wordt er wel eens gezegd. Hiermee bedoelt men dat het geestelijke een uiterst belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van, verderzetting van, of omgaan met ziektes. 
  • Het Hart controleert de Bloedvaten. Is verantwoordelijk voor het rondpompen van het Bloed dat werd geproduceerd in de spijsvertering en verrijkt met de zuurstof uit de Longen. Als het Hart zwak is vermindert de circulatie en distributie van Bloed.
  • Het Hart wordt gereflecteerd in het gelaat. Een gezonde uitstraling, en een lichte blos op de wangen refereert naar een sterk Hart met een sterke Spirit.
  • Het Hart is Yin-Yang gekoppeld aan de Dunne Darm.
  • Het Hart opent in de tong, via een inwendige tak van de Hartmeridiaan. Dit is de reden waarom men dikwijls gaat stotteren of niet uit zijn woorden geraakt als men nerveus wordt – opwinding, nervositeit, euforie en manie zijn de emoties die het Hart gaan verstoren. Denk aan een dronkeman die euforisch rondzwalpt, maar met moeite nog uit zijn woorden geraakt – Slijmvuur afkomstig uit de alcohol verstoort op zulke momenten de normale Hartfuncties waardoor men begint te lallen, manisch gedrag vertoont (springen en vechten) en uiteindelijk het bewustzijn verliest.

Harttypes kunnen we karikaturaal beschrijven als nerveuze, babbelzieke en onrustige mensen die moeilijk kunnen stilzitten (sommigen kunnen dit goed verbergen) en dikwijls ook slecht slapen en hartkloppingen kunnen vertonen.

De Chinese Miltfuncties

De Milt is vooral belangrijk in de context van de spijsvertering.

Als de Milt sterk is, werkt de fabriek van de spijsvertering goed, is er voldoende Qi en Bloed beschikbaar en blijven er weinig restproducten achter in het lichaam. Wanneer de Milt verzwakt is, draait de fabriek van de spijsvertering op een lager rendement, is de output minder (minder energie en bloed) en worden er meer restproducten (‘Damp’) achtergelaten in het lichaam. Men houdt vocht en slijmen en andere onzuiverheden vast.

De Milt wordt verzwakt door langdurige emoties van piekeren of stress: de Lever kan de Milt blokkeren – dit is het mechanisme van niet meer kunnen eten wanneer men gestresseerd wordt, of door langdurig onaangepast te eten. Te zoete en te vettige voeding kunnen onmogelijk volledig verteerd worden – de productie van Damp en Slijmen is een onvermijdelijk gevolg, net als een verzwakking van de energie. 

De Milt kan versterkt worden door de emoties te regelen, stress te vermijden en correct en aangepast te eten: winterkost in de winter, en lichter in de zomer. Regelmatige en licht verteerbare maaltijden zonder veel zoetigheden en vettigheden zorgen voor een betere werking van de Milt.

  • De Milt is verantwoordelijk voor het ontvangen en fermenteren. Hiermee bedoelt men dat de Milt samen met de Maag verantwoordelijk is voor het ontvangen van de vaste stoffen en vloeistoffen uit de voeding, en deze te laten rijpen in de kookpot, de Maag. De Milt is dan het vuur onder de kookpot; en pas als de soep kookt kan ze gegeten worden. Een zwakke en koude Milt gaat een kleiner vlammetje geven onder de kookpot, waardoor het eten langer in de Maag blijft steken en de ganse spijsvertering vertraagt en bemoeilijkt wordt.
  • De Milt is verantwoordelijk voor het transformeren en transporteren. Transformeren gaat over de werkelijke omzetting van vaste stoffen en vloeistoffen in lichaamseigen Qi en Bloed – een teken van een goede Miltfunctie. Transporteren refereert hier naar de transportatie van die Qi en Bloed naar de vier ledematen. Als die transportatie goed verloopt zijn de ledematen en de spieren sterk en vol. Als de Milt zwak is, ziet men dikwijls een zwaar gevoel in de ledematen, en dunne, slappere spieren. 

De Milt speelt bijgevolg een uiterst belangrijke rol in problemen als CVS en fibromyalgie, waar spierzwakte en vermoeidheid meestal de belangrijkste klachten zijn.

  • De Milt doet het klare stijgen en het onzuivere dalen. De Milt Qi zorgt voor een opwaartse beweging van de Qi, waardoor de hersenen een zuivere Qi kunnen ontvangen en men helder en geconcentreerd kan werken. Bij zwakte van de Milt gaan we zien dat mensen moe worden na het eten – wanneer de Milt harder moet werken om alles te kunnen verteren – en dat de concentratie na het eten daalt. Dit zijn de mensen die nood hebben aan een dutje na het middagmaal, en dit zijn ook de mensen die flauw worden als ze te laat of niet eten. Onvoldoende (zowel kwalitatief als kwantitatief) heldere Qi bereikt het hoofd, waardoor men een gevoel van flauwte krijgt.

Miltzwakte, en een onvoldoende opwaartse beweging van de Qi, gaat zich ook uiten in prolaps (verzakking) van organen: maagbreuken, andere hernia’s, baarmoederkanteling, aambeien met prolaps etc.

  • De Milt houdt van droogte, de Maag houdt van vocht. Er is evenwicht nodig tussen deze twee milieus om een goede spijsvertering te verzekeren. Een te droge Maag gaat gemakkelijk ontsteken met alle gevolgen vandien. Teveel Vocht en Damp gaan echter wegen op de Milt, waardoor de ganse fabriek van de spijsvertering minder goed zal draaien. Een evenwichtige voeding (niet te droog, niet te nat, niet te zoet, niet te zout, niet te warm, niet te koud,…) en die aangepast is aan de individuele noden is daarom zo uiterst belangrijk wil men de spijsvertering goed laten renderen. 
  • De Milt is verantwoordelijk voor de productie van Qi en Bloed. Zoals reeds hierboven vermeld – als de spijsvertering goed draait zal een rijke vitaliteit en sterk Bloed uw deel zijn. 
  • De Milt houdt het Bloed binnen de bloedvaten. Snel blauwe plekken hebben, of spontaan en chronisch bloedverlies zijn dikwijls een indicatie voor Miltdysfunctie. Denken we maar aan overmatig bloedverlies tijdens de overgang (menorrhagie) of tussentijdse bloedingen en RBPA (rood bloedverlies per anus), die we effectief kunnen behandelen met acupunctuur en moxa op de Miltmeridiaan. Of denken we ook aan de student, die tijdens zijn examenperiode door een tekort aan slaap, ganse dagen studeren, soms minder goed eten, zo zijn Milt Qi aan het verzwakken is, en zo soms spontane neusbloedingen (‘epistaxis’) krijgt – door de grote vermoeidheid en taxatie van de Milt Qi.
  • De Milt controleert het Vlees, de spieren en de ledematen. Zoals reeds vermeld: sterke Milt Qi leidt tot sterke spieren met een gezonde tonus. Zwakke Milt Qi kan tot hypotone en zwakke spieren en ledematen leiden.
  • De Milt opent in de mond en manifesteert zich in de lippen. Het milieu van de mond wordt geregeld door Maag en Milt – mondzweren en aften gaan we dikwijls behandelen via het regelen van de spijsvertering. Verminderd smaakvermogen is dikwijls een teken van Miltzwakte, zoals halitose (onwelriekende, slechte adem) vaak een teken van Maagdysfunctie is.
  • De Milt herbergt de Yi en correleert met piekeren en zich zorgen maken. De Yi is verantwoordelijk voor de intellectuele functies van de Shen (beredeneren; opnemen van nieuwe informatie; analyseren) – bij zwakke Milt Qi zien we zwakkere concentratie en bv. verminderde schoolprestaties bij kinderen (ADD, ADHD). Piekeren en zich steeds maar zorgen maken, dikwijls toch over zaken die onmogelijk kunnen opgelost worden, gaan in de eerste plaats de Milt en dus de spijsvertering verzwakken.

Milttypes kunnen we karikaturaal beschrijven als mensen die moeilijk uit bed geraken, sneller vermoeid zijn, een zwakkere spijsvertering hebben, neiging hebben om vocht vast te houden, een vollere of juist tengere lichaamsbouw hebben met spierslapte, en eeuwige piekeraars zijn.

De Chinese Longfuncties

De laatste van de Yinne Organen die we nog moeten bespreken, zijn de Longen. 

De belangrijkste functie van de Long is hun connectie met de Qi. De Nieren en de Milt zijn ook belangrijk wat de vitaliteit, de Qi betreft – de Nieren controleren de reserves, de spaarrekening; en de Milt zorgt voor voldoende Qi op de zichtrekening doordat we dagelijks gezond en goed eten. Maar naast voeding speelt natuurlijk ook de ademhaling een essentiële rol in onze vitaliteit. Als we niet ademen, gaan we simpelweg dood. Als we niet eten en drinken gaan we uiteindelijk ook overlijden, maar niet zo snel als wanneer we stoppen met ademen. 

De Longen, met hun functie van de ademhaling spelen een essentiële rol om voldoende valuta op onze zichtrekening te krijgen. Zo blijft er voldoende geld op onze spaarrekening staan en moeten we dus niet aan onze reserves zitten om de dag tot een goed einde te kunnen volbrengen. Ziet u het verband tussen hoe diep ademen (Longen) en gezond eten (Milt) uiteindelijk leiden tot een langer en gezonder leven (meer reserves, minder snel verouderen, Nieren).

  • De Longen regeren over de Qi. Er zijn een aantal verschillende soorten Qi aanwezig in het lichaam. Lichaamsvreemde Qi wordt in het lichaam omgezet in de spijsvertering en vermengd met de Qi uit de lucht, en zo omgezet in lichaamseigen Qi, waarvan een deel zal dienen om alle weefsels en organen te voeden, en een andere deel zal worden aangewend ter verdediging tegen pathogenen – deel van ons immuunsysteem. 

De Longen coördineren al deze verschillende soorten Qi. Verschillende soorten Qi hebben verschillende functies, maar ze hebben allemaal tenminste deze functies: bewegen en doen circuleren in het lichaam, verwarmen van het lichaam, beschermen tegen externe invloeden, alles op zijn plaats houden, en sturen van metabolisme. 

Denkt u maar eens na over iemand die goed in zijn vel zit en veel energie voelt stromen: circulatie is goed, men voelt zich warm genoeg, afweer is voldoende, lichaamshouding is recht, stevig en goed, en alle lichaamsfuncties verlopen goed.

Contrasteer dit met iemand die moe en uitgeput is (zwakte van de Qi): de circulatie wordt minder (koude extremiteiten), men krijgt het snel koud, men wordt sneller ziek, de lichaamshouding is scheef en ingezakt en men moet sneller gaan zitten of liggen, en spijsvertering en andere metabolische processen gaan trager verlopen.

  • De Longen herbergen de Po. De Po is het corporele deel van de ziel, heeft te maken met de incarnatie van uw ziel in het lichaam waarin u zich nu bevindt. Dankzij de Po voelen we ons lichaam. Het is ook de Po die ons toelaat het gevoel van nostalgie te ervaren, alles te houden zoals het is, een verlangen naar een status quo. Een gekwetste Po kan zich uiten in rigiditeit, moeilijk kunnen omgaan met veranderingen, en introverte. 
  • De Longen zijn verantwoordelijk voor een geordende circulatie. De relatie tussen Longen en Hart, of Qi en Bloed, is er één van ruiter en paard. Qi stuurt het Bloed, bij een zwakte van de Qi zal de circulatie dan ook afnemen. 
  • De Longen zijn het delicate orgaan – ze liggen dan ook het meest extern van alle Yinne organen. Alle andere organen, Nieren, Lever, Hart en Milt zitten veilig en diep weg in het lichaam. De Longen niet. Ze zijn daarom teer, en verdragen niet goed Hitte en Koude. Longfuncties worden gestoord als het te warm of te koud wordt.
  • De Longen zijn verantwoordelijk voor de verspreiding van de Qi aan de buitenkant van het lichaam, en zijn dus verbonden met huid en lichaamshaar. De Longen verdelen de Qi voor de afweer en regelen het openen en sluiten van de poriën. Bij zwakke Longen gaan we een verminderde afweer zien (snel ziek), snel of juist niet zweten, en kunnen er sneller huidproblemen (dermatologie) ontstaan. Denk aan de correlatie tussen astma en eczeem. Met krachtige medicatie (bv. cortisone en puffers) slaagt men er vaak in om de Longfuncties te herstellen, maar dikwijls krijgt men daarna een opstoot in eczeem. Dan wordt er soms krachtige cortisonezalf gebruikt om het eczeem te behandelen, maar met daarna terug een opstoot in astma. De wortel van beide problemen is dikwijls een chronische longzwakte. Slaagt men erin om, de ware wortel van het probleem, die longzwakte, te behandelen, kunnen zowel de astma als het eczeem verbeteren en uiteindelijk genezen.
  • De Longen controleren het dalen van de Qi en het openen en regelen van de waterwegen. Als de Longfuncties gestoord zijn, zoals bij een verkoudheid, gaat de Long Qi rebelleren en dus niet langer dalen. De Long Qi gaat dan naar boven met niezen en hoesten als gevolg. Als de Longen niet langer de vloeistoffen helpen verspreiden in het lichaam zien we een droge huid, een vaak voorkomend symptoom bij bv. astma. Ook oedeem gaan we soms behandelen via de longmeridiaan (alhoewel ook Milt en Nieren een belangrijke rol kunnen spelen bij oedeem of overmatig ophouden van vocht).
  • De Longen zijn Yin-Yang verbonden met de Dikke Darm. De Dikke Darm speelt dikwijls een rol in het ontstaan van huidproblemen als acné – waarin voedingsadvies een belangrijke rol kan spelen.
  • De Longen openen in de neus en maken een connectie met de keel. Via de neus kunnen we ademen en kunnen er ook pathogen naar binnen komen. Als de Longen verstoord zijn (verkoudheid, allergie, allergische rhinitis) zal de neus dikwijls geblokkeerd zitten (neusverstopping), of is er neusloop etc.  

De stem is verbonden met de keel, als er zwakte is van de Longen zal de stem ook dikwijls verzwakt (heesheid) en onhelder klinken. 

bottom of page